Paratoner Tesisatı
Yıldırım, kişinin tehlikesinden kaçamayacağı, bulutla yeryüzü arasındaki deşarj olayıdır. Pozitif ve negatif yük farklılıklarının sebebiyle yüksek yoğunlukta elektriksel alan oluşur ve dağılma noktasına geldiğinde elektriksel deşarj meydana gelir. Bu deşarj bulutla yer arasında yıldırım düşmesi şeklinde oluşur.
Yıldırım Paratoner Yıldırım Koruma Aktif Paratoner Dış Yıldırımlık Topraklama İç Yıldırımlık
Yıldırım da diğer doğa olayları gibi önüne geçilemeyen fakat doğru korunma yöntemleriyle riski en aza indirebildiğimiz bir doğa olayıdır. Yıldırımdan korunma yöntemleri ile mal ve can kayıpları azalmaktadır. Yıldırımdan korunma yöntemleri, dış yıldırımlık ve iç yıldırımlık sistemlerinden oluşur. Dış yıldırımlık sistemleri direkt etkisine karşı yapınızı ve can güvenliğinizi koruyan sistemlerdir. Aktif paratonerler, dış yıldırımlık sistemlerinden biridir. Aktif paratonerler montajın yapıldığı yerden itibaren belirli bir koruma çapı içerisinde kalan alanı ve yapıları koruyabilmektedir. İyon yayınımı yaptığı için yıldırım akımı aktif paratoner üzerinden toprağa ulaşmaktadır. Radyoaktif paratonerlerin yasaklanmasıyla aktif paratonerlerin dünya çapında kullanılması yaygınlaşmıştır. Aktif paratonerlerde en önemli faktör koruma yarıçapıdır. NFC 17-102 Fransız Standardı'na göre yapılan seviye hesabına göre uygun koruma yarıçapı belirlenir. Ayrıca bu koruma yarıçapı ürünün test sonucundaki tetikleme zaman üstünlüğüne bağlıdır.
Aktif paratoner tesisatı temel 3 aşamadan oluşmaktadır. Bunlar; aktif paratoner başlığı, iniş iletkeni ve topraklamadır. Paratoner tesisatının uygun olarak yapılması yıldırımdan korunma da dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur.
Tesisatın birinci aşaması olan aktif paratoner başlığı NFC 17-102 Fransız Standardı'na uygun piezoelektrik kristalle veya elektrostatik alan etkisiyle çalışmalıdır. Paratoner başlığı dışında kalan malzemeler TS EN-50164-1/2 standardına uygun olmalıdır. Yıldırımdan korunma ve topraklama tesislerinde 62305-3/4/5 kurallarına uygun olarak tesisat yapılmalıdır. Öncelikli olarak paratoner korunacak yapı üzerinde mümkün olan en yüksek yere konmalıdır. Eğer bina üzerinde çatı direği, asansör kulesi vs. yükseltiler varsa paratoner bunların üzerinde olmalıdır. Yıldırım düşmesine müsait olan madeni yerler yıldırım tesisatı ile birleştirilir. Paratoner direği en az 2' çapında olmalı ve paratoneri emniyetle taşımalıdır.
İkinci aşama olan iniş iletkenleri ise mümkün olan en kısa yoldan toprağa iletilmeli ve kesinlikle 900'lik dönüşler yapmamalıdır. İniş iletkenleri 2x50mm2 dolu bakır veya 25x3 mm bakır şeritten döşenmelidir. İniş iletkeni düşey veya yatay yüzeyler üzerine 100 cm aralıklarla bakır kroşelerle yüzeye tutturulur. Kullanılan kroşeler iniş iletkeninin cinsinden imal edilmiş olan malzemeler olmalıdır. Test klemensi muhafaza borusunun hemen üzerine konmalıdır. İniş iletkeninin zemine indiği yere muhafaza borusu yerleştirilir.
Son aşama olan topraklamada ise çubuk uzunluğu 1.5 m olan 4 adet düşey topraklama çubuğu kullanılır. Topraklama geçiş direnci 4 adet çubuk ile sağlanmadığında çubuk ilave edilmelidir. Eğer topraklama levhası kullanılacaksa, levha yere dikey olarak gömülmelidir. Topraklama iletkenleri ve çubuklarının en üst ucu en az 50 cm derine gömülmektedir. Toprak altında kalan bağlantılar iyi yapılmalıdır. Topraklama sonucunda 5 ohm'dan düşük toprak geçiş direnci elde edilmelidir. Tesisat bittiğinde toprak geçiş direnci ehliyetli personel tarafından ölçülüp yetkili mühendis onayı ile raporlandırılır.
Yıldırımdan korunma tesisatının bakımı her yıl yapılmalıdır. Topraklama direnci her yıl ölçülmeli ve şartnamedeki değer sağlanmalıdır. Yıldırımdan korunma tesisatında yıldırımdüştüğü kabul edildiği takdirde tesisat kontrol edilmeli ve bozukluk varsa giderilmelidir.